Szczepienie drzew owocowych, to jedna z form rozmnażania i uszlachetniania roślin. Pozwala ona na otrzymanie lepszego, silniejszego i bardziej obfitującego drzewa w przyszłości. Warto zaznaczyć, że metoda ta nie występuje w naturze samoczynnie, lecz została stworzona przez ludzi, nie jest jednak szkodliwa dla przyrody i przynosi jej wiele korzyści.
Proces zaszczepienia drzew owocowych polega na połączeniu dwóch (najczęściej różnych) drzew w jedną całość, ważne by zachodziła między zawiązanymi roślinami zdolność fizjologiczna, dlatego najlepiej, jeśli szczepionki będą pochodzić z tego samego gatunku lub jego odmiany, wówczas szczepienie będzie trwałe i silniejsze. Z tego scalenia powstanie nowa hybryda, która pozwoli nam cieszyć się obfitymi i pięknymi zbiorami.
Dzięki wykorzystaniu tej metody rozmnażania, mamy szanse uzyskać w bardzo prosty sposób nowe, zdrowsze gatunki drzew i innych roślin – na przykład w postaci piennej (Agrest BIAŁY TRIUMF) lub zwisającej (Porzeczka czerwona ROSETTA) Inną ważną zaletą jest także możliwość pozyskania materiału genetycznego sadzonek, który pozwoli nam na wyhodowanie odmiany odpornej na choroby, mrozy bądź niekorzystne warunki pogodowe czy glebowe.
Jak powinnyśmy szczepić drzewka owocowe?
Większość drzewek owocowych powinno się szczepić w czasie ich zimowego odpoczynku. Zazwyczaj okres ten przypada na przełomie stycznia i lutego. Jednak dla jabłoni nadchodzi on w marcu. Aby dobrze zaszczepić nasze drzewa, warto już wcześniej przygotować się do tego zabiegu. Początkiem zimy należy pobrać zrazy, które do czasu zaszczepienia trzeba przechowywać w wilgotnym piasku, w ciemnym, chłodnym pomieszczeniu, najlepiej w temperaturze 0°C. Jeżeli go nie posiadamy, możemy schować zrazy do lodówki, owijając je szczelnie w wilgotną tkaninę i worek foliowy.
No dobrze, ale co to są zrazy? Zrazy to nic innego, jak część rośliny, która przeznaczona jest do szczepienia. Mogą one mieć różne formy, zależy to od tego, jaką metodę szczepienia wybierzemy. Zrazy pobieramy z roślin matecznych (podkładek), muszą one posiadać cechy charakterystyczne danej odmiany lub formy drzewka owocowego, które chcemy zaszczepić. W trakcie wyboru, ważne jest, by wybrać takie, które są całkowicie zdrowe, wolne od szkodników i wszelkich chorób wirusowych atakujących rośliny.
Podkładki natomiast to rośliny, na których będą wykonywane szczepienia. Bardzo ważne jest zatem, by przed całym zabiegiem, wybrać taką, która będzie mieć odpowiednie cechy, aby cały proces przebiegł bez zbędnych komplikacji. Pamiętajmy, że do tego celu trzeba wybrać drzewa owocowe, które są ze sobą jak najbliżej spokrewnione. Podobnie, jak w przypadku zrazów wybierajmy te, które charakteryzują się bardzo dobrym stanem, gdyż to on zadecyduje o przebiegu i prawidłowości szczepienia, sile wzrostu, wczesności i obfitości kwitnięcia oraz odporności na wszelkie choroby i mrozy. Podkładki i zrazy muszą się ze sobą odpowiednio zrastać muszę więc być tej samej grubości i wielkości, gdyż to może zadecydować o wzroście, sile i obfitości drzewa oraz jego odporności na mróz i choroby glebowe.
Podkładki, które przeznaczymy na szczepienie drzew owocowych to najczęściej siewki, które mogą być ukorzenione bądź nie. Często także stosowane są zdrewniałe sadzonki lub ukorzenione zielne sadzonki. Wszystko zależy od tego, z jaką roślina mamy do czynienia.
Jak pobrać zraz do szczepienia?
Ostrym narzędziem, najlepiej sekatorem należy odciąć zdrowy, zdrewniały jednoroczny pęd. Zróbmy to tak, by po ścięciu, na gałęzi zostało jeszcze z pięć oczek, dzięki czemu zapewnimy pędom nowy przyrost w następnym roku. Nasz zraz powinien mieć średnicę około 0,5 cm (u jabłoni może nawet nieco więcej, około 0,8 cm) a długość mniej więcej 5-10 pąków. Duże znaczenie będzie dla nas miało miejsce, z którego pobierzemy zraz, idealnie, jeśli uda nam się go zabrać z korony drzewa, do której łatwo dociera słońce. Bezwzględnie natomiast nie można obcinać tak zwanych wilków, czyli silnych pędów, które rosną w górę, bezpośrednio z pnia, ponieważ możemy niechcący uszkodzić drzewo. Często z jednego odciętego pędu wyjdzie nam dwa lub trzy zrazy.
Podstawowa technika szczepienia drzewek owocowych.
Drzewa owocowe takie jak grusze i jabłonie najczęściej możemy zaszczepić przez tak zwane stosowanie. Polega to na odpowiednim dopasowaniu podkładki i zrazu, tak aby pasowały i przylegały do siebie w jak największym stopniu. Technika cięcia ma tu więc znaczącą rolę, musimy o tym pamiętać, gdy przystępujemy do pobrania pędu.
Zraz nacinamy na wysokości oczka, pod jak największym kątem, owe oczko powinno się zatem znaleźć w centralnej jego części. Następnie do kąta i przekroju powierzchni pozyskanego pędu, trzeba dopasować podkładkę. Oba te przekroje – zrazu i podkładki- muszą być idealnie gładkie i. dopasowane do siebie. Tak połączone, mocujemy je specjalną taśmą foliową i dodatkowo pokrywamy warstwą maści organicznej, by szczep szybciej się zagoił. Na końcu pracy przycinamy także wierzchołek zrazu, tak by pozostało na nim około pięciu oczek.
Inne techniki szczepienia drzewek owocowych.
Może się zdarzyć, że wymieniona technika szczepienia drzewek owocowych nie wystarczy, dlatego warto też sięgnąć po nieco inne metody szczepu. Popularną, acz trudniejszą metodą jest cięcie w klin. Polega ona na stworzeniu sobie dwóch płaszczyzn, które do siebie przylegają. W podkładce i zrazie wycinamy zatem kształt litery V, później dopasowujemy ze sobą obie te części i łączymy wspomnianą już taśmą. Metoda posiada tę zaletę, iż istnieje lepsza stabilność połączenia między nimi.
Bywa również tak, że podkładka jest znacznie grubsza od zrazu i nie możemy dokładnie połączyć obydwu części ze sobą. Wówczas musimy się trochę namęczyć i podkładkę ociosać, ścinamy korę i część drzewa tak, by zraz idealnie dopasował się do podkładki
Kożuchowanie- to kolejna metoda szczepienia drzewek owocowych. Polega ona na cięciu podkładki pod kątem prostym i umieszczenie ściętego pod kątem ostrym zrazu w przestrzeni między drewnem a korą, po wcześniejszym pionowym nacięciu.
Ciekawą techniką szczepienia jest też okulizacja, czyli oczkowanie. Jest to specjalny rodzaj szczepienia, cechujący się inną porą, w której przeprowadzamy zabieg, jak i budową zrazu. Tutaj zraz ma postać liściowego pąku o długości 1 cm i obejmuje jeden pąk z fragmentem kory. Umieszczamy go na podkładce, robiąc nacięcia w korze w kształcie litery T od strony północnej, wciskając pąk od góry. Oczkowanie wykonuje się około 5 cm nad szyjką korzeniową, następnie ostrożnie zabezpieczamy taśmą i okopujemy ziemią. Podkładka powinna przetrwać tak do następnej wiosny, wówczas odgarniamy ziemię i skracamy podkładkę z wierzchołka o jakieś 20 cm nad miejscem szczepienia. Okulizację można także przeprowadzić przy użyciu żywego lub śpiącego pąka w okresie od maja do czerwca bądź od lipca do września.
Oczkowanie uznawane jest przez wielu ludzi za łatwiejszą formę przeszczepu drzewek owocowych i przynoszące więcej korzyści dla ogrodnictwa, niż klasyczne formy szczepień.
